🪄 Zmiany Polityczne I Gospodarcze Po 1989
Transformacja przyniosła ze sobą zmiany w podziale społeczeństwa polskiego na klasę robotniczą i chłopską. Po 1989 roku wyróżniono 3 klasy: klasa wyższa - obejmowała właścicieli i dyrektorów wielkich przedsiębiorstw, członków rządu, parlamentarzystów, artystów, doradców prawnych i finansowych oraz ekspertów różnych dziedzin
Najważniejsze po 1989 roku były głębokie reformy ekonomiczne. Przede wszystkim zniesiono system nakazowo-rozdzielczy, wprowadzono zasady wolnorynkowe, rozpoczęto także prywatyzację państwowych zakładów. Zarówno w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, jak i Jana Krzysztofa Bieleckiego (powołanego 4 stycznia 1991 roku) tekę wiceministra i ministra finansów objął ekonomista Leszek Balcerowicz. Za cel postawił sobie „zastąpienie życia udawanego – życiem udanym”. Kontynuował on rozpoczęte reformy, mimo iż spotykały się z krytyką społeczeństwa. Swój plan przedstawił już w październiku 1989 roku (plan Balcerowicza). 27 grudnia 1989 roku wprowadzono dziesięć ustaw gospodarczych będących ekonomiczną konstytucją Polski. Pragnął radykalnie zreformować zrujnowaną gospodarkę – nienowoczesny przemysł, przestarzałą infrastrukturę i niekonkurencyjne rolnictwo. Głównym zadaniem Balcerowicza było powstrzymanie hiperinflacji, ustabilizowanie wartości złotego (ograniczenie podaży pieniądza, zniesienie dotacji i subwencji, wprowadzenie realnych stóp procentowych od kredytów, ograniczenie budżetów przedsiębiorstw państwowych, wzmocnienie niezależności banków i NBP. Dzięki zaufaniu zagranicznych instytucji finansowych udało mu się zredukować polski dług zagraniczny i otrzymać nowe pożyczki. Nowy minister usunął również monopol państwa na handel zagraniczny, co spowodowało zapełnienie się sklepowych półek. 16 kwietnia 1991 roku powstała Giełda Papierów Wartościowych, która przypieczętowała przejście do gospodarki rynkowej i była podstawowym wskaźnikiem kondycji gospodarczej kraju. W ramach reform zmieniono system podatkowy – wprowadzono podatek dochodowy od osób fizycznych, a następnie podatek od towarów i usług (VAT) od 5 lipca 1993 roku. Z jednej strony ułatwiło to modernizacyjne procesy, z drugiej – nowe podatki – zahamowały rozwój prywatnej przedsiębiorczości. Państwowe zakłady zmuszono do restrukturyzacji i modernizacji (popiwek – podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń). Wiele z nich zanim pozyskało nowych inwestorów – upadło. Wielka prywatyzacja budziła wiele protestów – często lepiej prosperujące zakłady trafiały w ręce „kolesi” czy partyjnych współpracowników. Mniej emocji budziła „mała prywatyzacja” - przejście sklepów i zakładów usługowych w ręce prywatne. Przeciwko „terapii szokowej” rządów Mazowieckiego coraz liczniej występowały związki zawodowe w tym „Solidarność”. Nie doceniano globalnych zmian, natomiast głęboko odczuwano koszty społeczne reform. Niezrozumienie dla reform odbiło się na skali poparcia dla rządzących. Dochód narodowy zaczął rosnąć dopiero od 1992 roku i wzrost ten utrzymywał się na wysokim poziomie, dzięki czemu Polska nazywana była „tygrysem Europy Wschodniej”. W końcu 1992 roku ponad połowę dochodu narodowego wytwarzały zakłady prywatne (złożyło się na to uwłaszczanie nomenklatury od jesieni 1988 roku – przekazywaniu państwowych firm na własność ich kierownikom czy dyrektorom). W wolnorynkowych warunkach problemem okazało się ukryte w latach wcześniejszych bezrobocie. W roku 1991 roku wskaźnik bezrobocia wynosił 12,2%, by w kolejnych latach nieco się obniżyć. Wzrost nastąpił po 2000 roku by w 2004 roku wynieść 19%. W kolejnych latach wskaźnik ten ponownie zaczął spadać. W październiku 2011 roku wskaźnik ten wyniósł 11,8%. Po 1989 roku sprywatyzowano także media. Obok dawnych tytułów czy stacji telewizyjnych zaczęły się pojawiać nowe – komercyjne, które istotnie wpływały na opinię publiczną. Na straży samodzielności i niezależności mediów stanęła powołana w 1993 roku Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Na zmianach zyskała także kultura wysoka. Od połowy lat 90. zaczęły powstawać nowe ośrodki takie jak: Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie, Muzeum Powstania Warszawskiego, Opera i Operetka w Krakowie, Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, Centrum Kopernik w Warszawie. Coraz liczniejszą publikę ściągały prywatne teatry. Swobody obywatelskie spowodowały, że masowo zaczęły się rozwijać organizacje pozarządowe, które obok publicznych środków pozwalały na wspieranie ważnych inicjatyw kulturalnych, obywatelskich czy charytatywnych (największa akcja charytatywna – Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy). Wśród gałęzi gospodarki, których kształt zmienił się po 1989 roku na uwagę zasługuje górnictwo. Z czasem zamykano nierentowne kopalnie (głównie węgla kamiennego i siaki), modernizowane były kopalnie miedzi i węgla brunatnego. Z 400 tysięcy osób pracujących w 1988 roku w tej gałęzi gospodarki pozostało około 100 tysięcy. O ile zmniejszyło się znaczenie rolnictwa (wytwarza ok. 3% PKB), to wzrosła rola usług i drobnego przemysłu przetwórczego. Na stopniową modernizację rolnictwa wpływ mają przede wszystkim dopłaty do produkcji rolniczej z Unii Europejskiej. Najgorsza sytuacja była udziałem dawnych pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych, którzy nie potrafili odnaleźć się w nowych czasach często cierpiąc nędzę i ulegając nałogom. Na większą skalę rozwinął się przemysł przetwórczy, wzrastały też inwestycje w przemyśle motoryzacyjnym, elektronicznym i informatycznym. Przede wszystkim w inwestycjach dominowały wielkie firmy europejskie czy światowe koncerny. Główne inwestycje powstawały w wielkich miastach, przy granicy z Niemcami, a także w specjalnych strefach ekonomicznych. Najszybciej po 1989 roku rozwijał się sektor usług, co znacznie zbliżyło III RP do państw zachodnich. W 2005 roku udział usług w wytwarzaniu PKB wyniósł 65%. Usługi stanowią najbardziej znaczący sektor ekonomiczny we współczesnych gospodarkach, a ich ranga wciąż wzrasta. Są zarówno czynnikiem wzrostu gospodarczego, jak i zapewniają społeczeństwom wysoki standard życia oraz bezpieczeństwo socjalne. Do rozwoju gospodarki przyczyniają się bezpośrednio, gdyż stanowią rosnący składnik produktu krajowego brutto (w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej udział sektora usług w PKB znacznie przekroczył 70%), oraz pośrednio, wpływając na wzrost produktywności pozostałych sektorów. Największą rolę odgrywa mała przedsiębiorczość, istotny jest także wpływ wielkich firm usługowych (logistyka, magazyny). Rozwój nowych centrów badawczo-rozwojowych hamują wciąż bardzo niewielkie w porównaniu z Zachodem inwestycje na naukę. Coraz większą rolę odgrywają w III RP instytucje finansowe i bankowe. Rozwój w tej sferze jest jednak możliwy dzięki kapitałowi zagranicznemu. Wzrost aspiracji edukacyjnych spowodował szybki rozwój szkolnictwa, przede wszystkim szkół wyższych. Obok uczelni publicznych zaczęło powstawać wiele uczelni prywatnych. Wskaźnik liczby studentów należy do najwyższych w skali Europy i świata. Wzrósł także poziom kształcenia na poziomie średnim i podstawowym. Od 1 września 1999 roku funkcjonuje ustawa, która zreformowała szkolnictwo – wprowadzając sześcioletnie szkoły podstawowe, trzyletnie gimnazja oraz trzyletnie licea profilowane lub dwuletnie szkoły i licea zawodowe. Wciąż nie jest zadowalający stan ochrony środowiska w Polsce, a także inwestycje w infrastrukturę transportową – budowę autostrad i nowoczesnej kolei. Nadzieję na poprawę przyniosła decyzja UEFA o przyznaniu Polsce i Ukrainie prawa do organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku. I rzeczywiście dzięki zaangażowaniu władz, a także pomocy z Unii Europejskiej do 2012 roku otwarto wiele nowych odcinków autostrad oraz cztery nowoczesne stadiony w Warszawie (Stadion Narodowy), Gdańsku, Wrocławiu i Poznaniu, zaś organizacja mistrzostw pokazała kibicom z całej Europy, iż Polska jest krajem odpowiedzialnym i rozwiniętym, a także otwartym na gości z zagranicy. Dowiedz się więcej Komentarze artykuł / utwór: Polska gospodarka po przełomie 1989Dodaj komentarz (komentarz może pojawić się w serwisie z opóźnieniem)Przemiany gospodarcze w Polsce po 1989 r. - główne kierunki zmian. Po 1989 roku zaczął się proces przechodzenia polskiej gospodarki z systemu gospodarki centralnie sterowanej do systemu gospodarki wolnorynkowej (kapitalistycznej). Transformacji gospodarczej towarzyszyła transformacja ustrojowa. Czynniki doprowadzające do upadku PRL ? Powolna delegitymizacja władzy o najważniejsze przemiany: 1956 (XX zjazd KPZR ? odwilż stalinowska, śmierć Bieruta, strajki w Poznaniu), 1968 (wydarzenia marcowe ? studenci organizowali demonstracje i sprzeciwiali się zakazowi wystawiania Dziadów Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym; tysiące ludzi pochodzenia żydowskiego musiało opuścić Polskę), 1970 (gwałtowny wzrost cen artykułów spożywczych ? masowe protesty; wybuch strajku, który ogarnął całe Wybrzeże), 1980 (strajk w Gdańsku, powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Wałęsą na czele; sformułowanie 21 postulatów) o po zniesieniu stanu wojennego PZPR nigdy nie odbudowało swojej dawnej siły, przede wszystkim jeśli chodzi o liczebność ? powstanie opozycji Powstanie polskiej sekcji Radio Wolna Europa - w 1985 r. słuchało jej 25% społeczeństwa polskiego - była to ogromna skala jak na tamte czasy, biorąc pod uwagę, że sam fakt odbioru tej stacji wiązał się z karami i sankcjami ? powstanie nowych instytucji w latach 80-tych - 1982 powstał Trybunał Stanu - była to instytucja która miała przede wszystkim zbadać procedury wprowadzenia stanu wojennego w Polsce; świadczyło to o tym, że podziemna Solidarność jest w stanie wywrzeć na władzę nacisk, aby zająć się tą sprawą - 1985 powstał Trybunał Konstytucyjny - ta instytucja do 1989 r. nie miała żadnego znaczenia, ponieważ jej orzeczenia mogły być odrzucone przez Sejm, a więc działalność TK nie miała nic wspólnego z niezależnością sądownictwa; dopiero w 1989 rozpoczął pełne działanie - 1987 powstaje stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich - jedyna instytucja która w momencie powstania miała takie same kompetencje jak dziś. Jednak dopiero w 1989 r., gdy rzecznikiem została Ewa Łętowska, stanowisko to zaczęło zdobywać poparcie społeczne ? wpływ Kościoła katolickiego; papieskie pielgrzymki 1987 r. - druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Władze próbowały nawiązać jakiekolwiek stosunki ze Stolicą Apostolską. Podczas drugiej pielgrzymki w mediach była widoczna liberalizacja - po raz pierwszy wizyta polskiego papieża była tak szeroko relacjonowana przez TVP. ? kłopoty w ZSRR Pod koniec lat 80. osłabieniu uległa międzynarodowa pozycja Związku Radzieckiego. Widoczna była coraz większa przepaść technologiczna dzieląca ZSSR od USA. Koniec lat 80. to także ogromna antyradziecka machina propagandowa po stronie Stanów Zjednoczonych, które wykorzystywały dwa wydarzenia, by pokazywać ZSSR jako imperium zła: było to uwikłanie się ZSSR w wojnę w Afganistanie oraz w stan wojenny w Polsce. Przemiany w ZSSR zapoczątkował Michaił Gorbaczow, który w 1985 został przewodniczącym KC KPZR. Pieriestrojka oraz jej efekty są porównywane do naszej epoki gierkowskiej. Gorbaczow rozpoczął przebudowę od zmian kadrowych ? usunął starych działaczy, a na znaczące stanowiska wprowadził nowych ludzi. W 1986 r. ogłosił amnestię dla więźniów, którzy niegdyś zostali skazani za działania przeciw ZSRR. Następnie dążył do częściowej modernizacji gospodarki, przejścia z sytemu centralnie planowanego na gospodarkę rynkową, zwiększenia swobód obywatelskich i ocieplenia stosunków z krajami Zachodnimi, szczególnie ze Stanami Zjednoczonymi i Chinami. W państwach satelickich od dawna już wrzało - w 1980 r. zaczęli protest robotnicy ze Stoczni Gdańskiej, a w Pradze Vaclav Havel i inni opozycjoniści opracowali Kartę 77 domagającą się rozszerzenia praw obywatelskich. Reformy gospodarcze Gorbaczowa napotkały wielu oponentów, ponieważ ze względu na fatalny stan przemysłu, zmiany dotknęłyby najuboższą część społeczeństwa. Z drugiej strony w samym ZSRR wiele osób domagało się realnych przemian gospodarczych i zwiększenia swobód obywatelskich. Kolejnym sztandarowym hasłem Gorbaczowa była głasnost (jawność). Zaczęto odsłaniać rozmiary zbrodni dokonanych przez Stalina i rehabilitowano ofiary stalinowskich represji. Powstawały niezależne od władz organizacje, a obywatele stracili lęk przed wyrażaniem własnego zdania. To doprowadziło do destabilizacji systemu i ostatecznie zadecydowało o jego upadku. ? nieudolność władz w Polsce PZPR była przy władzy, ale nie była w stanie rządzić krajem, ponieważ decyzje które podejmowała spotykały się z falami strajków i społecznym niezadowoleniem. Opozycja polityczna była nielegalna i nie była przygotowana do przejęcia władzy ? zarówno jeśli chodzi o program jak i kadrę. W jednym i drugim obozie pojawiły się ruchy zmierzające do porozumienia. Za kompromisem opowiadał się Kościół katolicki, który pod koniec lat 80. przejął rolę mediatora w Polsce. Hierarchia Kościoła namawiała do porozumienia się w celu przeprowadzenia reform. Przemiany gospodarcze po 1989 roku. W Polsce oF CorZ W wyniku porozumień Okrągłego Stołu, 4 czerwca 1989 roku odbyły się w Polsce pierwsze częściowo wolne wybory. Zwycięstwo odniosła w nich solidarnościowa opozycja, zdobywając wszystkie z 35% możliwych do zdobycia mandatów w tzw. Sejmie Kontraktowym i 99 ze 100 miejsc w Senacie. Charakterystyka sytuacji międzynarodowej Polski w 1989 roku. Rok 1989 był przełomowy dla Polski pod bardzo wielu względami. Dotyczy to w równej mierze polityki wewnętrznej, w której do głosu doszły siły opozycyjne i został skonstruowany pierwszy demokratyczny rząd pod przywództwem Tadeusza Mazowieckiego jako premiera, jak i polityki zewnętrznej. Nastąpiło uniezależnienie państwa polskiego od ZSRR, co rodziło bardzo poważne konsekwencje polityczne ? Polska zyskała możliwość samodzielnego kształtowania swojej polityki wewnętrznej i zewnętrznej ? jak i gospodarcze ? zerwaniu uległy stare więzy gospodarcze powstałe w wyniku powiązań w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. RWPG została rozwiązana formalnie w 1991 roku, ale faktycznie już wcześniej polska gospodarka straciła ogromny rynek zbytu, jakim było ZSRR. Polska niemal natychmiastowo wkonała zwrot w kierunku państw Zachodu. Te jednak traktowały nasz kraj z rezerwą, wciąż bojąc się reakcji ZSRR, a potem Rosji, która mogłaby przeciwstawić się rozszerzaniem zachodniej strefy wpływów. Nikt nie chciał drugiej zimnej wojny, więc Polska musiała radzić sobie sama w trudnych, pierwszych latach niepodległości. Najpilniejszymi problemami, przed którymi stanęła młoda III Rzeczpospolita Polska były: - uregulowanie stosunków z ZSRR, w szczególności doprowadzenie do wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski - unormowanie relacji z sąsiadami Polski. Sytuację komplikował fakt, że w 1989 roku Polska sąsiadowała z trzema państwami: NRD, ZSRR i Czechosłowacją. W 1993 nie było już na mapie świata żadnego z tych państw, a Polska sąsiadowała już z siedmioma pastwami: Rosją, Litwą, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Czechami i Niemcami. Szczególnie ważne były rozmowy z Niemcami i ZSRR (Rosją) - Nawiązanie przyjaznych stosunków z państwami zachodnimi i zasygnalizowanie chęci integracji ze strukturami atlantyckimi 1989-1992 Polska polityka zagraniczna w tych latach była kierowana przez ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego. Minister, nazywany ?Leszkiem Balcerowiczem polskiej dyplomacji?, wylansował i wcielił w życie koncepcję dwutorowości wobe państw byłego ZSRR. Przy jednoczesnym wsparciu ruchów niepodległościowych na Litwie, Ukrainie i Białorusi, Polska starała się zachować mozliwie poprawne stosunki z Moskwą. Polityka taka okazała się skuteczna ? za naszą wschodnią granicą powstały cztery nowe, niepodległe państwa, a negocjacje w sprawie wyprowadzenia wojsk rosyjskich z Polski zakończyły się pełnym sukcesem strony polskiej w 1992 roku. Jednocześnie Polska nawiązała przyjazne stosunki ze swoimi sąsiadami, czego wyrazem były Traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy. Traktat taki został podpisany w 1991 z Niemcami, a w 1992 z Rosją. Najpóźniej, bo dopiero w 1994 podpisano taki traktat z Litwą. 1992-1999 Po unormowaniu naszych stosunków z Rosją i innymi byłymi republikami radzieckimi, priorytetem dla naszej polityki zagranicznej stały się negocjacje w sprawie integracji naszego kraju ze strukturami atlantyckimi ? głównie NATO i UE. Początkowa rezerwa, z którą traktowały nasz kraj państwa zachodu ustępowała wraz z dalszym słabnięciem pozycji Rosji na arenie międznarodowej. Kiedy zaś nasze starania o udział w Sojuszu Pólnocnoatlantyckim poparły oficjalnie Niemcy i USA, akcesja stała się tylko kwestią czasu. W 1997 roku rozpoczęto rokowania akcesyjne, a uroczyste przyjęcie do NATO Polski, Czech i Węgier odbyło się 12 marca 1999 (uwaga: w tym roku [2009] mija więc dziesiata rocznica tego wydarzenia). Data ta stała się kolejnym, obok 1989 roku, symbolem uniezależnienia się Polski od wpływów Moskwy. Jednocześnie Polska dążyła do integracji z Unią Europejską. Co do jej potrzeby panował w Polsce powszechny consensus polityczny, co bardzo ułatwiało prowadzenie negocjacji. Rozpoczęły się one już w 1990 roku, a już w 1991 Polska podpisała Układ Europejski, czyli dokument potwierdzający chęć integracji ze strukturami Wspólnot Europejskich i zapoczątkowujący współpracę. Wszedł on w zycie w 1994 roku. W 1997 w Luksemburgu zapadła decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych. 1999-2004 Właśnie stosunki z Unią Europejską wypełniły kolejne pięć lat naszej polityki zagranicznej. Polsce stosunkowo szybko udało się zamknąć wszystkie rozdziały negocjacji akcesyjnych, co nastąpiło już w 2002 roku. Otworzyło to drzwi do podpisania traktatu akcesyjnego. Wcześniej musiały go jdnak ratyfikowac wszystkie kraje członkowskie Unii, a także musiał zostać zaakceptowany w ogólnopolskim referendum. Wszystkie te warunki zostały spełnione. Polska podpisała więc traktat akcesyjny 16 kwietnia 2003 roku w Atenach. 1 maja 2004 roku, Polska wraz z 9 innymi państwami stała się pełnoprawnym członkiem UE. 2004-obecnie Obecnie priorytetem polskiej polityki zagranicznej stało się umocnienie naszej pozycji w strukturach Unii Europejskiej oraz rozwijanie przyjaznych stosunków z państwami regionu. W 2008 roku Polska przystąpiła do Układu z Schengen. Granice wewnątrzunijne z niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą zostały więc otwarte. Podstawowe kierunki polskiej polityki zagranicznej pozostają więc niezmienione od 1989 roku. Problemy i wyzwania polskiej polityki zagranicznej Do 2004 roku cele naszej polityki zewnętrznej były dość jasne i oczywiste: priorytetem pozostawała integracja ze strukturami atlantyckimi. Natomiast po 1 maja 2004 Polska musiała stanąc przed nowymi wyzwaniami i problemami. Najważniejszym jest umacnianie naszej pozycji w organizacjach międzynarodowych ? głownie NATO i UE. To dlatego zaangażowaliśmy się w NATO-wską interwencję w Afganistanie w 2001 roku. Realizując tradycyjny, proamerykański nurt naszej polityki wzięliśmy udział, w latach 2003-2008 w misji irackiej, pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych. Po 2004 roku jednak został utracony consensus wewnętrzny dotyczący polityki zagranicznej. W latach 2005-2007 nastąpiło nawet zaostrzenie stosunków z Rosją i Niemcami. Obecnie zaś, polityka zewnętrzna naszego kraju jest paraliżowana przez rozbicie władzy wykonawczej na dwa ośrodki: rządowy i prezydencki, które maja różne, czasami nawet przeciwstawne, koncepcje prowadzenia polityki zagranicznej. Odbija się to negatywnie na skuteczności i efketywności tej polityki. Ważne daty: 1989 ? Polska odzyskuje suwerennośc 1991 ? Polska podpisuje Układ Europejski 1992 ? wojska rosyjskie opuszczają Polskę 1999 ? Polska wstepuje do NATO 2004 ? Polska wstępuję do UE Polecane książki: R. Kuźniar, Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2008 R. Kuźniar, K. Szczepanik, Polityka zagraniczna RP 1989-2002, Warszawa 2002 Przydatne linki: Polska w strefie Schengen Polska polityka zagraniczna na stronach rządowych. Testy sprawdzające wiedzę z WOS-u Autor: Bartosz Wasilewski Choć zasadnicza część pracy poświęcona jest relacjom dwustronnym po 1989/1990 roku, a zwłaszcza po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, to w pracy pojawiły się również odniesienia do wcześniejszych okresów polityki Polski wobec Ameryki Łacińskiej z podziałem na ich najbardziej charakterystyczne etapy, ukazujące elementy procesy gospodarcze regulowane przez rynek, swoboda prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej przez obywateli, Zmiany na przykładzie konurbacji katowickiej. Do 1989 r. bardzo prężnie rozwijały się kopalnie węgla kamiennego, huty, elektrownie opalane węglem oraz zakłady produkujące sprzęt górniczy i konstrukcje stalowe. Przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne w Polsce po 1989 roku. U schyłku lat osiemdziesiątych XX wieku w Polsce nastąpiły znaczące przeobrażenia. W dniu 4 czerwca 1989 roku odbyły się obrady Okrągłego Stołu,w wyniku których doszło do przeprowadzenia pierwszych i po części wolnych wyborów. Wybory te przyniosły WRS przez cały okres po 1989 roku były blo kady dróg; Na tę sytuację nałożyły się zmiany polityczne, zmiana mini stra we czynniki społeczno-gospodarcze w szczególny więc omawiać zmiany w układzie państw na mapie politycznej świata powstałe po 1989 roku oraz przyczyny tych zmian; omawiać wybrane spory terytorialne oraz wyjaśniać przyczyny ich powstania; wyjaśniać, dlaczego Ministerstwo Spraw Zagranicznych publikuje ostrzeżenia dla podróżujących. problemy gospodarcze i polityczne, ale uległy one nasileniu od połowy dekady i trwały w latach osiemdziesiątych. Bezradność komunistycznych władz wobec krachu gospodarczego i opór społeczny doprowadziły w 1989 roku do upadku narzuconego Polsce systemu politycznego i gospodarczego [Kaliński 1995, s. 251]. Nie można kształtować racji stanu po każdych wyborach, czyli po zmianie ekip rządzących. Zadaniem każdego państwa jest prowadzenie polityki zagranicznej zgodnej z jego racją stanu. Polityka po 1989. Jak zatem wyglądała polityka zagraniczna Polski po 1989 roku? W 1989 roku nastąpiło załamanie gospodarcze krajów bloku wschodniego.
Polska znalazła się na równi pochyłej. Jak zauważa Andrzej Paczkowski: dopiero Rakowski, gdy w 1988 roku został premierem, zaczął robić to, na co wielu liczyło wnet po 13 grudnia: modernizację wedle wzoru chińskiego, czyli zmiany w gospodarce »tak«, ale zmiany polityczne »nie«58.